10 Mayıs 2015 Pazar

İvme Nedir?

Fizikte çalışma yapan kişiler fiziğin büyük kısmının hareketin nedensel faktörlerine ve incelemesine dayalı olduğunu farkeder. Hareketin her türü, dengelenmemiş kuvvet etkisi sonucu oluşan enerji farkından dolayı ortaya çıkar. Hareket çalışmasında önemli bir kavram, cisme etkiyen kuvvetin yarattığı "İvme"' dir.


Tanım

İvmeyi tanım olarak bilmeyenler dahi muhakkak ivmeyi hissetmiştir. Kullandığınız yahut oturduğunuz bir araba hızlanınca hissettiğiniz şey arabadaki hız değişiminden kaynaklanan ivmedir. Teknik açıklamayla ivme, hızın zamana göre değişim oranıdır. Hız da benzer şekilde, belli doğrultuda zamana göre yer değiştirme oranına verilen isimdir. 
Bununla birlikte ivme sadece hızın büyüklüğündeki değişim değildir. Yer değiştiren bir cismin sabit hızda bile olsa doğrultu değişimi de ivmeye sebep olur.

Kuvvet, hızda değişime sebep olarak cismi ivmelendirir. Doğrusal ivmenin birimi m/s2 ' dir. 


İvmenin Formülü 

Bir cismin ivmesi her zaman doğrusal olmayabilir. Bir nokta etrafında hızlanarak dönen cisimler de açısal ivme denilen bir ivme hissederler. Bu da açısal hızdaki zamana bağlı değişim oranıdır. Açısal ivmenin formülü w = T/I'dır. (T burada tork, w açısal ivme, I ise eylemsizlik momentidir)
Merkezcil(Radyal) İvme

Bir cismi iple bağlayıp daire biçiminde döndürdüğümüzde, cisme, dönme merkezine (mesela elimize) doğru merkezcil bir kuvvet uygulamış oluruz. Kuvvetin olduğu her yerde ivme olduğundan, burada da cisim dairesel hareketin merkezine doğru bir ivme hisseder. Merkezcil ivmenin formülü,

a = V2/r ' dir. (V dönen cismin hızı, r ise dönen cismin merkezden uzaklığıdır)

Dikkat edersek merkezcil ivmede hız sabittir. Açısal ivmede ise değişim gösterir. 


Yer Çekimi İvmesi

Yer çekimi kuvveti etkisinde kalan bir cisim ivmelenir. Buna yerçekimi ivmesi denir. Kütle çekim kuvvetiyle ivmenin ilişkisini şu formülle verebiliriz,

F = m x g (F kütle çekim kuvveti, cismin kütlesi, g yer çekimi ivmesidir)

Dünyanın  tam küre olmamasından dolayı her yerinde aynı kütle çekim kuvveti etki etmez. Yer çekimi kutuplarda maksimum, ekvatorda minimum seviyededir. Ortalama olarak dünyanın yer çekimi ivmesi 9,80665 m/s2  diyebiliriz.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi Newton'un hareket kanunları kuvvet ve ivmeyi birbirine bağlar. Dolayısıyla ilişkilendirilmiş kuvvet-ivme formülü sayesinde, bir cismin ivmesini ölçerek ona etki eden kuvveti hesaplayabiliriz. 
KAYNAKÇA: http://www.fizikmakaleleri.com/2013/01/ivme.html

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder